Nie tylko wymowa

Czy logopeda zajmuje się tylko głoskami?

Czy zdarzyło Ci się usłyszeć, że należy skonsultować się z logopedą lub rozpocząć zajęcia, choć dziecko/nastolatek wymawia wszystkie głoski?

Według obiegowej opinii na konsultację logopedyczną należy zgłosić się wtedy, kiedy małe dziecko nie mówi, mówi niepokojąco mało lub kiedy nie nabywa spontanicznie głosek typowych dla rozwoju artykulacji w danej grupie wiekowej.

Już wiesz z poprzednich artykułów, jak bardzo złożonym procesem jest nabywanie mowy oraz rozwój jej poszczególnych komponentów. W dodatku bardzo ściśle oddziałują na siebie różnorodne funkcje, podejmowane przez obszar ustno-twarzowy, służący także do mówienia (o tym więcej wkrótce). Weź jeszcze, proszę, pod uwagę, jak duże znaczenie wywierają na każdego z nas choroby, urazy, ogólny stan zdrowia psychofizycznego. Te czynniki przekładają się także na rozwój mowy oraz przyswajanie nowych umiejętności w tym zakresie.

Chciałabym skierować Twoją uwagę na kilka aspektów, które dotyczyć mogą każdego dziecka, a pozostają w obszarze pracy logopedycznej.

Otwarta buzia w czasie zabawy. Oznacza to, że dziecko w tym czasie, kiedy nie mówi i nie je, prezentuje rozwarte lub rozchylone usta. Często obserwuje się jednocześnie opadnięcie języka oraz obniżenie położenia żuchwy. Przy takim ułożeniu artykulatorów można spodziewać się, że pojawienie się nawyku oddychania ustami, będzie kolejną konsekwencją, jeżeli nie podejmiemy interwencji. Ułożone w ten sposób narządy mowy nie ćwiczą swojej sprawności, a wręcz mogą ją stopniowo tracić. Jeżeli obserwujesz u swojego dziecka otwartą buzię w czasie zabawy, konsultacja logopedyczna jest zasadna. Warto także udać się do laryngologa i sprawdzić stan zdrowia dziecka, aby zweryfikować przyczynę, która wpływa na to, że buzia jest otwarta. To, co trudno ocenić w warunkach domowych, a również może przekładać się na obserwowany stan rzeczy, to postawa dziecka — w tym kontekście zaleca się umówić wizytę u fizjoterapeuty.

Wady zgryzu. Istnieje korelacja pomiędzy pracą, położeniem języka a rozwojem wady zgryzu. Praktyka, aby przy okazji leczenia ortodontycznego kierować pacjenta do logopedy jest dość rzadko podejmowana. Tymczasem prawidłowa pozycja spoczynkowa języka oraz jego praca przy artykulacji, jedzeniu, połykaniu mają fundamentalne znaczenie w profilaktyce wad zgryzu oraz w zabezpieczeniu efektów leczenia aparatami. Zresztą nie tylko język wykazuje tu tak duże znaczenie. Warto zaznaczyć choćby, że sposób odgryzania pokarmów może przyczynić się do rozwoju niektórych wad. Zastosowanie leczenia aparatami, kosztownego, długotrwałego i niekoniecznie przyjemnego, bez zabezpieczenia efektów leczenia prawidłowo działającymi tkankami  jest ryzykowne. Wiąże się z możliwym powrotem do gabinetu ortodontycznego. Jeżeli Twoje dziecko, niezależnie od wieku, czeka leczenie ortodontyczne, konsultacja logopedyczna będzie istotnym krokiem uzupełniającym  cały proces.

Słuch. Jest niezwykle mocno związany z nabywaniem umiejętności nie tylko artykulacyjnych, ale także językowych i komunikacyjnych. U niektórych dzieci skłonność do chorób uszu jest znaczna, a to z kolei może powodować przejściowe niedosłuchy. Coraz więcej uwagi poświęca się także dzieciom, u których słuch fizyczny działa bez zastrzeżeń, jednak prezentują one trudności w rozumieniu dłuższych wypowiedzi, orientacji, co zostało powiedziane, kiedy wokół panuje gwar, szybko się męczą i często proszą o powtórzenie wypowiedzi. Jeżeli Twoje dziecko realizuje wszystkie głoski języka polskiego, ale obserwujesz u niego którykolwiek z powyższych problemów, pora umówić konsultację z logopedą lub surdopedagogiem, aby ocenić funkcje słuchowe.

Mając to wszystko na uwadze już pewnie nie masz wątpliwości, że praca logopedy to nie tylko ćwiczenia wymowy. Przytoczone powyżej przykłady są bardzo często spotykanymi „innymi” powodami konsultacji i pracy logopedycznej. Dotyczą osób w różnym wieku. Co istotne, nigdy nie jest za wcześnie na konsultację logopedyczną i nigdy nie jest na nią za późno. Warto obserwować swoje dziecko uważnie i w sytuacji pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości, skonsultować się ze specjalistą.

Literatura:

Jarka J., Angerman A., O powstawaniu wad zgryzu, Opole 2022.

Pluta-Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji, Bytom 2022.

Surdologopedia, red. Muzyka-Furtak E., Gdańsk 2015.